Birleşik Krallık’taki Ulusal Sıhhat Hizmeti’nden (NHS) bilim insanları, Bristol ve Cambridge üniversitelerinin yardımıyla, laboratuvarda üretilen kanla iki beşere başarılı bir nakil süreci gerçekleştirdi. Yapılan süreç klinik çalışma kapsamında bir birinci manasını taşıyor. Hafta başında gerçekleştirilen yapay kan nakli sonucunda rastgele bir makûs tesir saptanmadı. Güvenlik için bu denemelerde son derece küçük, yaklaşık bir yahut iki çay kaşığı kadar kan nakli gerçekleştirildi. Ek olarak beşerli klinik testler sekiz sağlıklı gönüllüyle devam ettirilecek.
Yapay kan nasıl oluşturuldu?
Araştırma ve klinik deney kapsamında bilim insanları bedene oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerine odaklanıyor. Yapay kanın üretilme süreci ise olağan bir yarım litre (470 ml) kan bağışıyla başlıyor. Sonrasında ise manyetik boncuklar yardımıyla kırmızı kan hücresi olma yeteneğine sahip kök hücreleri ayrıştırılıyor. Ayrıştırılan kök hücrelerinin daha sonrasında laboratuvar ortamında çoğalması sağlanıyor. Kâfi ölçüye ulaşıldığında kök hücreleri, kırmızı kan hücresi olmaları için yönlendiriliyor. Tüm bu süreç yaklaşık olarak üç hafta sürüyor ve yaklaşık yarım milyon kök hücreden oluşan bir havuzdan 50 milyar kırmızı kan hücresi elde ediliyor. Elde edilen kırmızı kan hücreleri nakle uygun olacak halde filtreleniyor ve yaklaşık yapay olarak üretilmiş 15 milyar kan hücresi üretilmiş oluyor.
Çok ender kan kümeleri için hayati değer taşıyor
Dünya genelinde çok az olan kan kümeleri olduğu biliniyor. Dolayısıyla projenin kesin gayesi bu ender kan kümelerini üretebilmek. Yapay kan, orak hücreli anemi hastaları üzere nizamlı ve daima kan nakline muhtaçlık duyan bireyler için hayati kıymete sahip.
Bunun ötesinde AB-negatif gibi popülasyonun yüzde birinde olan ender kan kümeleri da bulunuyor. Ek olarak Bombay kan grubu olarak da bilinen Hh üzere daha da az çeşitler de bulunuyor. O denli ki Bombay kan kümesi dünya nüfusunun yalnızca 0,0004’ünde görülüyor. Ender kan kümelerine ek olarak doku ahenginin da olması gerekiyor, aksi takdirde beden kanı reddetmeye başlıyor.
Bristol Üniversitesi’nden Profesör Ashley Toye BBC’ye verdiği demeçte, “Gelecekte mümkün olduğu kadar çok kan yapmak istiyoruz, bu yüzden başımdaki vizyon, olağan bir kan bağışına kıyasla daima olarak kan üreten makinelerle dolu bir oda” dedi. Çalışmanın bir öteki gayesi ise sentezlenen kanın daha uzun ömürlü olup olmadığını görmek. Bedenimiz daima olarak kırmızı kan hücreleri üretiyor ve bunu 120 günde bir gerçekleştiriyor. Kan bankaları üzere bağış edilen kanlarda bu durum bu biçimde işlemiyor çünkü raftaki kanda farklı yaşlardan kan hücreleri yer alıyor. Münasebetiyle laboratuvarda üretilen kan hücrelerinin hepsi “genç” olduğundan teorik olarak yenilenme gerekmeden 120 gün sirkülasyonda kalması gerekiyor.
Bu teoriyi test edebilmek için deneklere enjekte edilen kan hücreleri radyoaktif izotopla etiketlenmiş durumda. En az dört ay sonra bu kan hücrelerinin durumuna bakılacak
Maliyet çok yüksek
Denemeler başarılı olursa, kan bankalarında ve hastanelerde gereksinim duyulan kan kümesi eksikliği artık çok daha az olacak. Üstelik en ender kan kümesinin bile üretilmesi kelam konusu olacak. Öte yandan yapay kan üretme süreci epey maliyetli. Araştırmacılar kesin bir sayı vermeme konusunda ısrarcı olsa da işlemin “çok pahalı” olduğu aktarılıyor. Araştırmacılar yapay kan üretmenin tek probleminin maliyet olmadığı, randıman konusunda da ilerlemeler gerçekleştirilmesi gerektiğini belirtiyor.
