HBO’nun yeni dizisi The Last of Us çoğu taraftan klasik bir zombi kıyametini tasvir ediyor olsa da bu sefer insanları zombiye çeviren şey ise biyolojik yahut kimyasal bir silahtan çok mantarlar. Dizinin yayınlanmaya başlamasıyla birlikte izleyiciler gerçek hayatta bir mantar salgını olup olamayacağını merak etmeye başlamıştı. Bunun karşılığı ise bilim insanların geldi. Manchester Üniversitesi’nde mantar enfeksiyonlarını araştıran bir mikolog olan Norman Van Rhijn, Business Insider’a “Bir mantar salgını katiyen mümkündür” dedi.
Şu anda bilim topluluğu tarafından bilinen hiçbir mantar çeşidi, beşerler için acil bir salgın tehdidi oluşturmuyor, bilhassa de dizinin tasvir ettiği biçimde. Yeniden de mantar enfeksiyonları dünya çapında artıyor ve araştırmacılar giderek daha fazla insanın risk altında olduğundan telaş ediyor. Hatta kimileri, mantarlar aracılığıyla yeni süper-patojenlerin ortaya çıkabileceğinden kaygı ediyor.
ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin mantar hastalıkları kısmının başındaki Tom Chiller, Insider’a “Ortaya çıkabilecek ve bir patojen haline gelebilecek şey için potansiyel epeyce büyük. Daha fazla mantarın insan patojeni olarak ortaya çıkması, tedavi edilmesi daha güç ve daha bulaşıcı hale gelmesi beni şaşırtmayacak.” dedi.
Mantarlar nitekim de zombiye dönüştürüyor
The Last of Us’taki zombiler Cordyceps adı verilen bir mantarın kısımlarıyla filizleniyor. Bu kısımlar enfekte olanların başlarından ve ağızlarından filizlenerek yeni kurbanlara uzanıyor. Cordyceps bilimsel olarak gerçek ancak sırf böcekleri – en ünlüsü karıncaların – ele geçiriyor. Ele geçirilen karınca yükseğe gerçek tırmanır ve mantar sporlarını yüksekte salarak kendisini daha uzaklara yayar. Öte yandan Cordyceps, insan beden sıcaklığında gelişemediği için bize bulaşamaz. Bununla birlikte, kimi mantar çeşitleri psikoaktif kimyasallar üretir ve insan davranışını etkileyebilir. Sihirli mantarlar olarak bilinen çeşitler insanlara halüsinasyonlar gördürebilir.
Mantar hastalıkları hayvanlardan insanlara geçebilir. Lakin Cordyceps üzere bir mantarın, böceklerden insanlara dev bir sıçrama yapacak kadar mutasyona uğrayabilmesi ve davranışı tesirli bir biçimde manipüle etmesi şimdilik uzak bir fikir. Öte yandan Tom Chiller, bulaşıcı hastalık dünyasında imkansızın olmadığının altını çiziyor. Chiller, “Karınca ve insan dramatik bir formda birbirinden farklıdır. Bağışıklık sistemlerimiz var, farklı sıcaklıklarda yaşıyoruz, beden ısımız çok daha yüksek. Münasebetiyle, o mantarın üstesinden gelmesi gereken kimi temel zorluklar var”
Öldürücü mantarlar için aşı yok
Tıpkı The Last of Us’ta olduğu üzere dünyamızda da öldürücü mantarlar için bir aşı yahut ilaç yok. Ölümcül mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek için sadece birkaç ilaç sınıfı bulunuyor ve bunlar her vakit inançlı bir tedavi olarak görülmüyor. Esasında mantarlar hücresel seviyede insanlara çok benzeri olduklarından, onlarla savaşan ilaçların birçok birebir vakitte insan bedeni için de toksiktir. Mantar Enfeksiyonları için Global Hareket Fonu’na nazaran, mantarlar sıtma hastalığından daha fazla insanı öldürüyor.
2009’da ortaya çıkan Candida auris gibi kimi ölümcül mantarlar, sahip olduğumuz mantar önleyici ilaçlara karşı güçlü bir direnç geliştirdi. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran Candida auris, kurbanlarının yüz 29 ila yüzde 53’ünü öldürdü. HBO dizisinde zombiler, hastalığı yaymak için kurbanlarını ısırmalı yahut onlara mantar filizlerini aktarmalı. Gerçek hayatta bu bulaşma büyük ölçüde temas yoluyla gerçekleşiyor. Bu nedenle Hughes, mantarların bir salgın tehdidi oluşturduğunu düşünmüyor.
Yükselen sıcaklıklar mantar patojenlerinin tehdidini artırabilir
Gizemli bir biçimde, Candida auris salgınları 2010’larda tıpkı anda üç farklı kıtada bağımsız olarak ortaya çıktı. Salgınlar ortasında net bir temas yahut temas bulunamadı. Kimi bilim insanları bunun nedeni olarak iklim değişikliğini ve artan sıcaklıkları gösteriyor. Sıcaklıklara ahenk gösteren mantarlar insan bedeninde da yaşayabilir hale gelmiş olabilir.
