AMD markalı işlemcilerde sürat aşırtma süreci yapmak için şirket tarafından Ryzen Master isminde bir yardımcı yazılım sunuluyor. Ayrıyeten yıllardan beri kullanılan BIOS ile overclock yapmak mümkün. Birtakım bağımsız geliştiriciler ise yüksek verimlilik ve performans sunmak üzere fiyatsız yardımcı araçlar geliştiriyor. Bunlardan biri de ClockTuner for Ryzen (CTR).
CTR birinci olarak 2020 yılında teknoloji topluluğunda 1usmus olarak tanınan Yuri Bubliy tarafından kullanıma sunulmuştu. Vakit zaman geliştirmeler alan yazılım en son 2.1 sürümüne güncellendi.
Geliştirilen aracın çalışma prensibi biraz karmaşık. Lakin son kullanıcıların endişelenmesini gerektirecek bir durum yok ve her şey otomatik halde gerçekleşiyor. Yardımcı yazılımın her bir CCX modülünü (CPU Core Complex) başka ele almak şartıyla AMD Zen 2 işlemcilerde, bilhassa chiplet tabanlı dizayna sahip olanların genel performansını artıracağı açıklandı. Her CCX üzerinde düşük voltaj pahaları uygulandığında ise Zen 2 işlemcilerin sırf daha süratli değil, birebir vakitte daha serin çalıştığı da söyleniyor.
CTR’nin bir başka kıymetli özelliği ise her CCX’in kalitesini kıymetlendiren ve frekansları başka ayrı ayarlayan Smart Overclocking (Akıllı Sürat Aşırtma) fonksiyonu. Tekrar 1usmus tarafından geliştirilen özel Prime95 ön ayarı, her CCX’in kalitesini pahalandıran yardımcı programın içine yerleştirildi. Burada tüm CCX’ler için istikrarlı bir çalışma sunan ve frekansa ince ayar yapan bir algoritma kullanılıyor.
CTR’ye gömülü tek kıymetlendirme yazılımı Prime 95 değil. 1usmus ayrıyeten Cinebench R20’den yararlandığı özel bir eklenti test paketi hazırlamış. Bu süreçte CPU’nun genel performansı değerlendirilirken testlerin bir kesimi olarak CPU voltajını ve güç tüketimini gösteren bir özellik de yer alıyor.
ClockTuner herkes tarafından fiyatsız olarak kullanılabilecek ve birden fazla sürat aşırtma aracına nazaran daha güzel performans sunduğu vurgulanıyor. Uyumluluk konusuna gelince, ClockTuner yazılımı tüm AM4 anakartlar tarafından desteklenmekte. Anakartınız CCX yapılandırmasını desteklemese bile, düşük düzeyli SMU erişimi sayesinde yeniden de yazılım çalışacak.
ClockTuner for Ryzen 2.1
CTR sürüm 2.1 bir dizi güncelleme getiriyor. Artık burada AMD Precision Boost 2 ve Curve Optimizer üzere özelliklerle karşılaştırmalar da dahil olmak üzere birtakım sonuçlar paylaşacağız. CTR 2.1 aslında farklı jenerasyondan işlemcilerle de uyumlu, lakin artık Zen 3 performansına odaklanıyoruz.
Aşağıdaki sonuçların CTR 2.1 RC2 sürümüne ilişkin olduğunu baştan belirtelim. Sonrasında RC5 sürümüne kadar çeşitli güncellemeler yapıldı. Yani yapılan geliştirmelerle birlikte daha düzgün sonuçlar elde edilebilir.
Destekli AMD Ryzen İşlemciler
- Zen 3: Ryzen 9 5950X, Ryzen 9 5900X, Ryzen 7 5800X, Ryzen 5 5600X
- Zen 2: Threadripper 3970X, Threadripper 3960X, Ryzen 9 3950X, Ryzen 9 3900X, Ryzen 9 3900XT, Ryzen 9 3900, Ryzen 7 3800XT, Ryzen 7 3800X, Ryzen 7 3700X, Ryzen 5 3600XT , Ryzen 5 3600X, Ryzen 5 3600, Ryzen 5 3500X, Ryzen 5 3500, Ryzen 3 3300X (kısmi destek) ve Ryzen 3 3100 (kısmi destek)
- APU: Ryzen 7 PRO 4750G, Ryzen 7 PRO 4650G, Ryzen 3 PRO 4350G
Curve Optimizer, Ryzen 5000 işlemcilerde verimlilik ve performansı artırmak için iki yıl evvel sunulan nispeten yeni bir özellik. Bu özellik, işlemcinin rölantide ve ağır yük altında olduğu farklı durumlarda çalışma şartlarına nazaran voltaj ayarlaması yapabiliyor. Curve Optimizer temelde otomatik olarak çalışıyor ve overclock sürecinde yardımcı rol oynuyor. Daha evvel BIOS’ta etkin olan özellik vakit içinde Ryzen Master yazılımına dahil edilmişti. AMD, Ryzen Master yama notlarına nazaran manuel moda ek olarak otomatik bir Curve Optimizer özelliği de sunuyor. Otomatik mod ile birlikte voltaj sürecini tek bir tıkla ayarlamak mümkün.
Precision Boost ise saat suratlarını çeşitli değişkenlere bağlı olarak ayarlayabiliyor. AMD’nin sunduğu teknoloji, düşük voltaja karşın ek voltaj ve termal boşluk hissesi ile saat suratlarını ortalamanın üzerinde artmasını sağlıyor.
CTR yazılımı, direkt çekirdek frekansıyla bağlı olarak çekirdek voltajına odaklanıyor. Genel olarak daha hassas bir denetim kelam konusu ve daha güzel sonuçlar verdiğini söylemek mümkün.
Uygulamayı çalıştırdıktan sonra Tuner (ayar yapma bölümü) seçeneğine tıkladığınızda sizi aşağıdaki üzere bir ekran karşılıyor. Burada CCX çekirdek saatleri ve güç dağıtımı üzere birçok şey göreceksiniz.
Zen 3 boost performansının büyük bir kısmı çekirdeklerinizin verimliliğine bağlıdır. Bir çekirdek bir frekansta ne kadar az güce gereksinim duyarsa o kadar soğuk kalır ve termal hudutlara ulaşmadan daha yüksek süratlerde (ve daha uzun süre) çalışabilir.
Adım 1: Tanılama
Uygulamadaki “Settings mode (Ayarlar modu)” birinci heyetimde “Default (varsayılan) seçeneğiyle geliyor. Şayet CTR’nin ince ayarlarıyla uğraşmak ve vakit ayırmak istemiyorsanız bu seçeneğe dokunmanıza gerek yok. Lakin ilerleyen vakitlerde daha fazla mevzuya değineceğiz. Burada kullanılan sistemin özellikleri şu formda:
- CPU: Ryzen 7 5800X
- CPU Soğutucu: Corsair H115i PRO RGB
- Termal Macun: Thermal Grizzly Kryonaut
- Anakart: ASUS X570 TUF Gaming
- RAM: G.Skill Trident Z Neo 16 GB (2 x 8 GB) DDR4 3600 MHz CL14
“Diagnostic (Teşhis)” butonuna tıkladığınızda kimi şeylerin başladığını göreceksiniz. Birinci olarak Cinebench R20 test yazılımı açılacak ve sistem için temel bir skor elde etmek için bir çok çekirdekli test çalıştıracak. Daha sonra sonuçlar sağ kısımda günlüğe kaydedilecek. İşte birinci testteki bedeller:
- Cinebench R20 skoru: 5896
- Voltaj: 1.388 V
- PPT: 141.9 W
- Sıcaklık: 75.5°
ClockTuner bu noktada misyonunu yerine getirmeye başlıyor: frekans, voltaj ve sıcaklık için çekirdek kıymetlerinde ölçümler yapılıyor. Bu süreçte her bir çekirdeğin performans potansiyelinin yanı sıra güç verimliliğinin hangi düzeyde olduğu ölçülüyor. Ek olarak, makul bir frekansa kilitliyken CPU’ya giden voltaj makul bir basamağa kadar düşürülüyor. Sağ kısımda çekirdeklerinizin öncelik sırası ve voltaj pahaları üzere birtakım şeyler göreceksiniz. Sistem çökene kadar 1187 mV’den başlayarak voltaj yavaş yavaş düşmeye başlayacak. 5800X’li test sistemi ikinci çalıştırmada 1115 mV kıymetine ulaştığında çöktü, bu nedenle 1121 mV son noktaydı.
Bütün bunlar ne manaya geliyor? PC’niz yine başlatıldığında ve CTR 2.1’e girdiğinizde üstteki bilgilerle karşılaşacaksınız. Bu noktada testin profil için önerilen ayarları ve son teste nazaran önerilen voltaj kıymetleri belirleniyor.
Adım 2: Profiller
Artık teklifleri elde ettiğimize nazaran bu sonuçları profillere uygulayabiliriz. Bu profiller temel olarak makul bir boost saati belirlemek için tasarlandı. CTR sayesinde sırf yüksek performans elde etmekle kalmıyoruz, birebir vakitte bunu daha düşük güç kısıtlamasıyla gerçekleştiriyoruz.
P1 Profili, Cinebench üzere yüksek iş yüklerinde tüm çekirdeklerin ulaşacağı boost frekansı için.
Cinebench’te elde edilen 6042 puanlık skorun nedeni de bu. Çekirdekler artık daha verimli bir halde çalışıyor. Çekirdeğe giden voltajımız 1.386 V’tan 1.25 V’a düştü. Saat suratları 4700 MHz’den (AMD’nin tüm çekirdekler için varsayılan hızı) 4575 MHz’e düşmesine karşın, tekrar de daha yeterli bir sonuç elde ediyoruz.
Sol çubuktaki “Profiles (Profiller)” seçeneğine tıkladığınızda P1, P2 ve PX profilleriyle birlikte boş alanlar göreceksiniz. P1 ve P2 profilleri CPU iş yüküne bağlı olarak aktifleştiriliyor. PX ise tek çekirdekli CPU yükseltme frekansını temsil ediyor. Tüm bu pahalar CTR 2.1 tarafından gerçekleştirilen testlerle birlikte hesaplanmakta. Bu pahaları kendiniz girebilir yahut Profiles sayfasının sağındaki “Calculate (Hesapla)” seçeneğine tıklayabilirsiniz.
Ek Ayarlar
Her şeyi algoritmaya bırakabilir yahut belli bedelleri deneyimlerinize bağlı olarak ayarlayabilirsiniz. Ayrıyeten ClockTuner ile yapılan ince ayarlar sonrasında sistemi kullanırken meseleler yaşıyorsanız voltaja küçük dokunuşlar yapmak sorunu çözebilir. Örneğin oyunlarda çökme sıkıntıları yaşıyorsunuz. Bu türlü bir durumda voltajı küçük adımlarla artırmak meseleye tahlil olabilir.
Adım 3: Özel Ayarlar
İşlemcinizin silikon kalitesine bağlı olarak kimi özel ayarlar yaparak daha yüksek performans elde edebilirsiniz, fakat voltajı bir noktaya kadar çıkarabilirsiniz. P2 profilinde ayarlar 1343 mV / 4675 MHz formunda ayarlanmıştı ve sonunda 6157 puanlık bir skor ortaya çıktı. Bu kağıt üzerinde çok yeterli bir çok çekirdek skoru üzere görünüyor. Lakin bu noktada sıcaklık problemleriyle karşılaşabilirsiniz.
TUNER sekmesindeki büyük ‘TUNE‘ butonuna tıkladığınızda, sizin için en düzgün ve istikrarlı performans sağlamak hedefiyle algoritma tarafından bir hesaplama yapılacak. Süreç tamamlandığında hesaplanmış ayarları profile uygulayabilirsiniz.
Eğer CPU’lara özel ayar yapacaksanız birçok test gerçekleştirmeniz ve kararlılığı sağlamanız gerekir. Bu noktada birebir sürat ve voltajın her vakit tıpkı kararlılığı sağlayacağını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Örnek test sistemi, 1.35V sabit frekansta 4750 MHz’i geçti lakin 4775 MHz’e geldiğinde çökmeler yaşandı. Yani denemelerinizde sona geldiyseniz frekansı geri çekmeniz gerekecek.
Her vakit söylediğimiz üzere, anakart modeliniz ve soğutma kalitesine nazaran voltaj kıymetleri ve kararlılık değişiklik gösterebilir. 1.35V burada bizim için kabul edilebilir bir kıymet. Lakin frekansı tadında bırakarak geri çekeceğiz. 4775 MHz’de problemler yaşadık. 4750 MHz hudut olduğundan ötürü muhtemel sorunlardan kaçınmak için frekansı 4700 MHz’e ayarlayacağız.
Şimdi bir profil karşılaştırması yapalım:
|
P2 Profili |
Başlangıçta Ayarlanmış Değerler |
Uzun Süren, Özel Ayarlanan Değerler |
| Core Frequency (Çekirdek Frekans) |
4675 | 4700 |
| Core Voltage (Çekirdek Voltajı) | 1343 | 1350 |
| CPU Kullanım Değeri | 53 | 35 |
| Cinebench Skoru | 6197 | 6252 |
Adım 4: Özet
Yukarıdaki tabloya baktığımızda dikkat edilmesi gereken birinci şey, 7 mV daha fazla voltajın bize yalnızca 50 MHz’lik frekans kazandırması. 4,7 GHz ayarına kıyasla 4,675 GHz saat ayarında 1.343 V üzerinde çok daha fazla güç boşluğumuz vardı. Şayet daha yüksek bir pahaya çıkmak istiyorsak çekirdeğe 1.35 V’tan daha fazla voltaj uygulamamız gerekecek.
Ek olarak, P1 profili eşik pahası olan %75’e ulaşırsa (6 çekirdeğin yüklenmesine eşdeğer), saati 4.6 GHz’e ve voltajı 1.275 V’a düşürecek. Voltaj düşüklüğünün temel hedefi, daima yüksek frekans hızlarıdır. Genelde çekirdek kullanımı arttıkça daha fazla voltaj uygulanacağı varsayılır. Lakin muhakkak bir frekans suratını daima olarak sürdürmek istiyorsak voltajı bir ölçü düşük tutabiliriz. 100 MHz’lik düşüş gerçekleştirdiğimizde, ek olarak 75 mV voltaj uygulamak (1.2V yerine 1.275 V) bir sorun olmayacaktır; çok fazla zorlamamız gereken en yüksek saatte değiliz.
Genel olarak bakacak olursak, 25 mV bize 50 MHz kazandırıyor. Şayet çekirdekler en uç frekanslarda çalışıyor olsaydı 75 mV çökmeye neden olurdu, zira teoride 100 Hz için en fazla 50 mV düşürebilirdik.
Önemli bir öteki ayrıntıya gelelim. PX, P1 ve P2 profillerinde ‘CPU usage min (%)’ kısmını görmüşsünüzdür. Örneğin P1 Profili, CPU kullanımı %75’lik orana geldiğinde devreye girecek. Yani işlemcinin kullanım oranları da kıymetli. Bu bağlamda PX tek çekirdekte devreye girdiğinden ötürü voltajı ve frekansları daha yüksek düzeylere getirebiliriz. Örneğin 1.45V’a kadar voltajda 4.75-4.95 GHz düzeyleri üzere.
CCX Detayı
Ryzen 5800X’in sahip olduğu 8 çekirdeğin tümü tek bir CCX’te (CPU Complex yahut CPU Core Complex) yer alıyor. Bu da çekirdekler ortasındaki etkileşim açısından çok değerli. Örneğin Ryzen 5900X ve Ryzen 5950X’te iki başka CCX’e sahip.
Bahsettiğimiz çekirdek kompleksleri size daha fazla esneklik sağlıyor. 5800X ve alt düzey işlemcilerde yapamadığımız şeylerden biri de birden çok CCX’e farklı kıymetler atamak. Yani bir CCX’te daha yüksek performanslı olabilecek çekirdekler, öteki CCX’tekilere kıyasla daha fazla zorlanabilir.
İş Emelli Kullanım
Eğer bu sistemi daha çok iş emelli misyonlarda kullansaydık ayarları çok daha farklı yapabilirdik. Şayet oyun oynamıyorsanız, frekansı ve voltajı son noktalara getirmek zorunda değilsiniz. Öbür bir deyişle, yaptığımız ayarlar verimlilik ve stabilite açısından stok ayarlara daha yakın olabilir. Örneğin:
- P1: 1.2V – 4.45 GHz
- P2: 1.25V – 4.55 GHz
- PX: 1.35V – 4.60-4.70 GHz
CTR vs. Curve Optimizer
5800X’in genel olarak kutudan çıktığı haliyle sıcak çalıştığı bilinir. Bu nedenle ClockTuner, Curve Optimizer’dan daha düzgün bir seçenek olabilir. Varsayılan olarak, bu işlemci (Precision Boost devre dışı) çekirdeklere yüksek voltaj pompalıyor ve HWiNFO’dan denetim edildiğinde 1.49V üzere bedeller öne çıkıyor. 1.5V düşünceli bir hudut olduğundan ötürü bu pek güzel bir şey değil. Ayrıyeten AMD’nin işlemci modellerinde boost performansını farklı formda ayarladığını belirtelim.
Oyun Performansı
Yukarıda birtakım frekansları agresif formda ayarladığımızdan bahsetmiştik. Cyberpunk 2077 üzere CPU ve GPU’yu ağır olarak kullanan bir oyunda azamî FPS bedelleri pek fazla artmayabilir. Lakin ortalama ve %1 FPS kıymetleri daha yüksek düzeylere çıkıyor, bu da daha akıcı bir oyun tecrübesi demek. Sonuç olarak her vakit azamî FPS bedelleri kıymetli değildir. Overclock yapılan işlemci, kullanım senaryosuna, CPU kullanım oranına ve oyun tipine nazaran farklı davranışlar sergileyebilir.
Genel olarak, FPS pahaları oyununa nazaran farklılık gösterse de daha âlâ bir oyun tecrübesi yakalayabilirsiniz. ClockTuner, bu durumda daha az güç kullanırken daha düzgün bir performans sağlıyor.
Sistem ve Kullanım Farkları
Belirttiğimiz üzere, anakart modeli, soğutma kalitesi, kullanılan termal macun, ortam sıcaklığı ve kasa havalandırması üzere birçok farklı etken var. Ayrıyeten kimi kullanıcı çok oyun oynarken kimisi de bilgisayarını iş gayesiyle kullanabilir. Sonuç olarak buradaki frekans kıymetlerine çok fazla takılmaya gerek yok, fakat genel olarak birtakım hususlarda fikir sahibi olabilirsiniz.
Precision Boost Overdrive özelliğinin genel olarak çok voltaj uyguladığı ve sıcaklık bedellerini yükselttiği söyleniyor. Bu bağlamda ClockTuner yardımcı yazılımına bir baht verebilirsiniz. Yazılımın en düzgün ayarları sunmak için kendi algoritması var. Şayet sonuçlardan hoşlanmıyorsanız manuel olarak kendi ayarlarınızı da yapabilirsiniz.
