James Webb Uzay Teleskobu ya da JWST, uzaydan gönderdiği imgelerle ismini duyurarak yeteneklerini kanıtladı. Lakin görünen o ki JWST şimdi yolun başında. Teleskop, Güneş Sistemi dışındaki bir gezegenin atmosferindeki karbondioksitin birinci kesin ispatını yakaladı. Dünya’dan 700 ışık yılı uzaktaki bir ötegezegenin atmosferinde kimyasal tepkilere dair deliller bulduklarını açıklayan bilim insanları WASP-39b adlı gezegeni inceledi. Elde edilen bulgular sırf ötegezegenin nasıl oluştuğuna dair umut verici ipuçları sağlamakla kalmıyor, tıpkı vakitte JWST’nin gelecekteki keşiflerinin de habercisi oluyor.
James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanan araştırmacılar, ötegezegen WASP-39b’nin etrafında dönen kavurucu gazların detaylı bir kimyasal portresini oluşturmayı başardı. Bu “sıcak Satürn” gezegeni, konut sahibi yıldızına son derece yakın yörüngede dönüyor ve hasebiyle gezegendeki sıcaklıklar 900 Santigrat dereceye kadar yükseliyor. Ek olarak WASP-39b’nin kütlesi yaklaşık olarak Jüpiter’in dörtte biriyken boyutu ise 1,3 katı kadar.
İlk sefer karbondioksit kesin olarak bulundu
WASP-39b temelinde yeni keşfedilen bir gezegen değil. Birinci olarak yer tabanlı müşahedelerle keşfedilen gezegen daha sonrasında NASA’nın 2003 ile 2020 yılları ortasında faaliyette olan Spitzer Uzay Teleskobu tarafından tespit edildi. NASA’nın müşahedeleri gezegenin atmosferinde karbondioksit olabileceğini öne sürdü lakin tüm incelemeler sonuçsuz kaldı. Lakin artık JWST var ve gelişmiş araçlarıyla kesin incelemeler yapılması mümkün ki aslında öylede oldu. Araştırmacılar Webb’in NIRSpec, NIRCam ve NIRISS araçlarını kullanarak gezegenin atmosferini ayrıntılı bir biçimde gözlemledi. Yapılan gözlemlerde gezegenin atmosferinde sodyum, potasyum, karbon monoksit ve su buharı olduğu bulunuldu. Bu bilgiler evvelki varsayımları da doğrulamış oldu. Öte yandan ayrıyeten bir dış gezegenin atmosferinde birinci defa kükürt dioksit de bulundu.
Gezegenin atmosferinde bulunan bu moleküller temelinde Dünya’nın ozon katmanında bulunana benzeri bir sürece işaret ediyor çünkü kükürt dioksit yıldızdan gelen ışığın neden olduğu kimyasal tepkiler sonucunda oluşuyor. Bununla birlikte ötegezegenin güçlü karbondioksit sinyali, tipik olarak yıldızları oluşturan hidrojen ve helyumdan daha ağır elementlerle zenginleştiğini gösteriyor. Fakat bunun neden ve nasıl olduğu ve bu gazları yıldızına çok yakınken nasıl kazandığı gizemini koruyor.
Daha ayrıntılı incelemeler yapılacak
Webb’in Transiting Exoplanet Early Release Science grubuna liderlik eden Santa Cruz‘daki California Üniversitesi’nden (UCSC) gökbilimci Natalie Batalha, “Hikayenin ilginçleşmeye başladığı yer burasıdır” diyor. WASP-39b gençken, karbon ve oksijen üzere daha ağır elementlere sahip olan kuyruklu yıldızlar ve asteroitler tarafından bombalanmış olabilir. Enteresan bir halde ötegezegen, gökbilimcilerin şiddetli bir gençliğe maruz kaldığını düşündükleri Satürn ile tıpkı ölçüde ağır elemente sahip üzere görünüyor. Bir öteki niyet ise WASP-39b’nin gezegen sisteminin soğuk dış kısımlarındaki gereçlerden oluştuğu ve akabinde bulunduğu sistemin iç taraflarına yanlışsız göç ettiği tarafında. Tüm bu soruların yanıtı ve daha ayrıntılı sonuçlar ise daha ayrıntılı tahliller yapıldığında ortaya çıkarılacak.
